جراحی ريشه دندان چیست؟

انواع مختلفی از پروسه های جراحی درمان ریشه در حیطه تخصص اندودانتیکس(یا درمان ریشه) وجود دارند که به قصد حفظ دندان انجام می شوند. اهداف متفاوتی برای انجام این پروسه ها وجود دارد، اما یکی از شایع ترين انواع این جراحی، در شرایطی انجام می شود که علیرغم انجام عصب کشی (یا همان درمان ريشه) التهاب یا عفونت در بافت های استخوانی اطراف ریشه باقی مانده است.

این نوع جراحی که نام تخصصی آن جراحی آپیکواکتومی apicoectomy می باشد، بر روی انتهای ریشه دندان انجام می شود و اصطلاح جراحی انتهای ریشه دندان برای اشاره به آن استفاده می شود. در این نوع از جراحی ریشه دندان، بافت های عفونی مقاوم اطراف ريشه که با وجود عصب کشی (یا همان درمان ریشه) قبلی پایدار باقی مانده اند، حذف و خارج می شود.

جراحی ریشه دندان برای چه دندان هایی انجام می شود؟

اگر چه در بسیاری از موارد دندانی که عصب کشی (درمان ریشه) شده و تاج آن “پر شده یا روکش “شده باشد سال ها و یا حتی تا پایان زندگی ماندگار باقی می ماند و هیچ وقت نیاز به درمان مجددی پیدا نمی کند، گاهی ممکن است علیرغم انجام عصب کشی (یا همان درمان ریشه) و حتی انجام مجدد آن، باز هم عفونت باقیمانده وجود داشته باشد. در این حالت جراحی انتهای ریشه به حفظ دندان کمک می کند. ( اگر می خواهید راجع به درمان عفونت ریشه “دندان عصبی کشی شده” بیشتر بدانید: این مطلب را بخوانید)

همین طور در مواردی قسمتی از انتهای کانال ریشه دندان به دلایلی مثل رسوبات کلسیم ، بسیار باریک و حتی مسدود است، در دندانپزشکی به این حالت کانال کلسیفیه گفته می شود.گاهی این کانال ها در پروسه های مستقیم عصب کشی به روش غیرجراحی قابل نفوذ و پاکسازی نیستند. در این حالت از جراحی انتهای ریشه برای پاکسازی این قسمت از انتهای ریشه استفاده می شود.
به علاوه اگر سایز ضایعه عفونی اطراف ریشه دندان بسیار بزرگ باشد از جراحی انتهای ریشه دندان به عنوان درمان مکمل برای عصب کشی (درمان ریشه) استفاده می شود. گاهی نیز ممکن است جراحی ريشه به هدف ترمیم قسمتی از ریشه که به علت التهاب ریشه تحلیل رفته یا به دلایل دیگر آسیب دیده است، انجام شود.

بعضی از مواقع احتمال دارد جراحی ریشه با اهداف “تشخیصی” انجام می شود: برای مثال گاهی به نظر می رسد که عصب کشی قبلی کامل انجام شده و هیچ مشکلی در تصاویر رادیوگرافی(عکس) دندان دیده نمی شود، با این حال این دندان علائم پایداری مانند درد دارد، در این حالت احتمال حضور ترک، شکستگی یا کانال های ظریف در ریشه وجود دارد که در حین عصب کشی قابل مشاهده نبوده اند. انجام جراحی این امکان را به وجود می آورد که سطح ریشه به صورت مستقیم مشاهده شود و مشکل احتمالی تشخیص داده شده و اقدام مرتبط برای درمان انجام شود.

مراحل جراحی انتهای ريشه دندان چیست؟

این درمان تحت تزریق بی حسی موضعی انجام می شود. سپس در ناحیه اطراف ریشه دندان روی لثه برش ایجاد می شود تا از این طریق دسترسی به استخوان زیرین انجام شود. سپس لثه و بافت های روی ریشه کنار زده می شود و ممکن است نیاز باشد مقداری استخوان برای فراهم آوردن دید و دسترسی کافی به محیط اطراف ریشه برداشته شود. بافت های ملتهب و عفونی اطراف ریشه خارج می شود و چند میلی متر از انتهای ریشه نیز قطع می شودو سپس یک نوع ماده پرکننده مخصوص در انتهای ریشه قرار داده می شود. معمولا نیاز هست که قسمتی از بافت ملتهب و عفونی که خارج می شود به آزمایشگاه پاتولوژی(آسیب شناسی) فرستاده شود.
ممکن است در برخی از موارد جراحی انتهای ریشه نیاز به قرار دهی مقادیری پودر استخوان مصنوعی برای پر کردن حفره موجود در استخوان باشد. بعد از آن لثه به محل اولیه خود برگردانده شده و چند بخیه کوچک روی لثه زده می شود تا به ترمیم بافت ها بعد از جراحی کمک کند.

آیا جراحی ريشه دردناک است؟

تزریق بی حسی کافی کمک می کند شما تجربه راحتی در حین پروسه جراحی داشته باشید. عوارض بعد از این جراحی خفيف است اما همانند هر جراحی دیگری، احتمال درد و ورم در روزهای بعد از جراحی انتهای ریشه نیز وجود دارد. بعد از جراحی داروهای مورد نیاز برای تسکین درد برای شما تجویز خواهد شد.

جراحی ریشه چقدر طول می کشد؟

جراحی ریشه یک جراحی سبک محسوب می شود و معمولا بیش تر از یک ساعت زمان نمی برد.

آیا می توانم بعد از جراحی رانندگی کنم؟

از آن جایی که جراحی ریشه معمولا تحت بی حسی موضعی انجام می شود شما بعد از جراحی هوشیار بوده و قادر به رانندگی خواهید بود. در صورتی که در موارد نادر و با توجه به شرایط خاص شما و برای کاهش اضطرابتان، قبل از جراحی آرامبخش خوراکی مصرف کرده اید، بهتر است بعد از جراحی رانندگی نکنید.

چه مراقبت هایی بعد از جراحی ریشه لازم است؟

در چند ساعت اول بعد از جراحی قرار دادن کمپرس سرما روی سطح خارجی صورت (در موضعی که جراحی انجام شده)برای کاهش درد و ورم بعد از جراحی مفید خواهد بود. روش قرار دادن کمپرس سرما به این صورت است: 20 دقیقه با فشار متوسط روی صورت گذاشته، سپس 5 دقیقه استراحت می دهید.
24 ساعت بعد از جراحی می تونید بعد از هر وعده غذایی از آّب نمک گرم برای شست و شوی موضع جراحی استفاده کنید.
نوشیدن مایعات فراوان (بدون نی) و خوردن غذاهای نرم با مقادیر بالای پروتئین پیشنهاد می شود. حداقل تا 3 روز بعد از جراحی از کشیدن سیگار اجتناب کنید. از کشیدن بیش از حد لب هایتان به هدف دیدن ناحیه جراحی در جلوی آینه خودداری کنید، چون ممکن است باعث شل شدن بخیه ها شود.
حضور مقدار کمی خونابه در موضع طبیعی است و جایی برای نگرانی وجود ندارد. برای کاهش آن می توانید گاز استریل را مرطوب کرده، 15 دقیقه روی موضع جراحی و با انگشت روی آن فشار دهید. در صورت وجود خونریزی شدید حتما با مطب تماس بگیرید.

چه زمانی برای کشیدن بخیه و ارزیابی روند بهبودی مراجعه کنم؟

معمولا چند روز بعد از جراحی بهتر است برای معاینه روند ترمیم زخم و کشیدن بخیه به مطب مراجعه کنید. بخیه ها بهتر است حداکثر ظرف یک هفته کشیده شوند.
همین طور بهتر است شش ماه و یکسال بعد از درمان رادیوگرافی(عکس) های جدید از ناحیه جراحی تهیه شود تا روند ترمیم استخوان ارزیابی شود. زمان دقیق تجویز این رادیوگرافی های پیگیری بسته به شرایط دندان شما تعیین می شود.

از کجا بدانم که جراحی ریشه موفقیت آمیز خواهد بود؟

اگرچه در بسیاری از موارد جراحی انتهای ریشه دندان در حفظ و ماندگاری دندان موثر است، همانند هر پروسه درمانی دیگری در حیطه پزشکی تضمین قطعی برای نتایج این نوع از جراحی وجود ندارد. در جلسه مشاوره حضوری برای تصمیم گیری بهتر بین گزینه های درمانی، با توجه به شرایط ویژه همان دندان، به نگرانی های شما پاسخ داده خواهد شد.

کدام دندانپزشکان جراحی ریشه را انجام می دهند؟

جراحی ریشه معمولا توسط متخصص درمان ریشه(اندودنتیست)، متخصص جراحی فک و صورت یا متخصص جراحی لثه (پریودنتیست) انجام شود. بعضی از همکاران دندانپزشک عمومی نیز این جراحی را انجام می دهند.

به جز جراحی ریشه چه گزینه های دیگری دارم؟

کشیدن دندان تنها گزینه باقیمانده است. لازم است بعد از کشیدن دندان، برای برگرداندن قابلیت جویدن در آن ناحیه و جلوگیری از کج شدن دندان های مجاور به فضای کشیده شده، جایگزینی آن با ایمپلنت یا بریج انجام شود. اگرچه در صورت امکان، حفظ دندان طبیعی بهترین گزینه ممکن است. در نهایت، جلسه مشاوره حضوری برای تصمیم گیری بین گزینه های درمانی موجود، با درنظر گرفتن شانس موفقیت و هزینه ها، کمک کننده خواهد بود.

سوالات متداول جراحی انتهای ریشه دندان