درمان پالپ زنده دندان چیست؟

در قسمت مرکزی همه ی دندان ها فضایی وجود دارد که از خارج به وسیله ی بافت های سختی شامل عاج و مینا ی دندان محصور شده است و محتوی بافت زنده ای به نام پالپ دندان است. پالپ دندان در واقع نوعی بافت همبندی است که در آن رگ های خونی، اعصاب و چندین نوع سلول وجود دارد. پالپ دندان سالم نقش های متعددی دارد از جمله این که از دندان در برابر محرک های آسیب زا محافظت می کند، در پاسخ های سیستم ایمنی مشارکت می کند و تغذیه و خونرسانی به بافت های دندان را برعهده دارد.

تا زمانی که پالپ از خارج به وسیله ی عاج و مینای سالم حفاظت شود، سالم باقی می ماند. اما وقتی مینا و بعد از آن عاج به وسیله پوسیدگی، شکستگی یا سایش تخریب شوند، بافت پالپ با بزاق حفره دندان ارتباط پیدا می کند. در این حالت به علت وجود باکتری ها در بزاق، به مرور زمان پالپ دندان دچار التهاب می شود. پیشرفت این التهاب می تواند منجر به از دست رفتن رگ های خونی و اعصاب زنده و در واقع مرگ پالپ شود که در اصطلاح علمی به آن نکروز پالپ گفته می شود و در نهایت ممکن است دندان عفونی شود.

هدف از درمان پالپ زنده چیست؟

درمان پالپ زنده نوعی درمان دندانپزشکی است که به هدف “حفظ و حمایت از پالپ سالم ” انجام می شود.در این درمان معمولا فقط قسمتی از پالپ که ملتهب است حذف می شود و باقیمانده پالپ زنده حفظ می شود تا دندان به عنوان یک واحد یکپارچه به عملکرد خود ادامه دهد و انجام درمان های تهاجمی تری مانند عصب کشی (درمان ریشه) به تاخیر بیفتند.
به علاوه یکی از رویکردهای اصلی درمان پالپ زنده، تمرکز بر دندان های کودکان و نوجوانانی است که تکامل ریشه های آن ها هنوز تمام نشده است. بعد از رویش دندان به حفره دهان، عاج ریشه ضخامت کمی دارد و قسمت انتهایی ریشه دندان های دائمی باز است و ادامه رشد و بلوغ ریشه و بسته شدن انتهای آن تا چند سال بعد از رویش دندان طول می کشد. در درمان پالپ زنده تلاش می شود تا با حفظ قسمتی از پالپ زنده، فرصتی برای دندان ایجاد کرد تا به تکامل طبیعی خود ادامه دهد و به اصطلاح انتهای ریشه بسته یا بالغ شود. در تصویر رادیوگرافی زیر می بینید که با انجام درمان پالپ زنده به مرور زمان انتهای ریشه به صورت طبیعی بسته شده است.

همچنین بخوانید: عصب کشی دندان عقل

درمان پالپ زنده برای چه دندان هایی انجام می شود؟

به صورت معمول بیش ترین کاربرد درمان پالپ زنده برای دندان های پوسیده کودکان و نوجوانانی است که انتهای ریشه آن ها هنوز تکامل نیافته است و بر اساس معاینات بالینی، تهیه عکس (رادیوگرافی) دندان و علائم دندان به نظر می رسد که التهاب دندان ناشی از پوسیدگی، برگشت پذیر است. برای مثال در مواردی که دندان با سرما و گرما یا شیرینی جات درد کوتاهی دارد و این درد بعد از حذف محرک یا مسواک زدن به سرعت ناپدید می شود، درمان پالپ زنده ممکن است مناسب باشد.
اما در مواردی که دندان درد شدید شبانه وجود دارد، یا دندان در ضربه و فشار و جویدن به شدت دردناک است یا آبسه و ورم دارد، یعنی التهاب پالپ دندان بسیار شدید و غیرقابل برگشت است یا پالپ دندان دیگر زنده نیست و در این موارد درمان پالپ زنده انتخاب مناسبی نیست.
به غیر از شرایط پوسیدگی، این درمان گزینه انتخابی برای دندان هایی است که به تازگی به آن ها ضربه وارد شده است و مقداری از شاخک پالپی در این ضربه درگیر و ملتهب شده است.

همچنین بخوانید: اگر پانسمان دندان افتاد چکار کنیم؟

آیا درمان پالپ زنده در بزرگسالان نیز انجام می شود؟

ممکن است گاهی بسته به شدت پوسیدگی و شرایط دندان و علائم بیمار، در مواردی که تشخیص داده شود التهاب پالپ خفیف و برگشت پذیر است، درمان پالپ زنده در بزرگسالان نیز انجام شود. اما همه ی دندان های بالغ انتخاب مناسبی برای این درمان نیستند.

آیا درمان پالپ زنده جایگزین عصب کشی(درمان ریشه) است؟

تا به امروز بر اساس شواهد علمی این درمان جایگزینی برای عصب کشی (درمان ریشه) نیست و در مواردی که التهاب پالپ زنده شدید و غیرقابل برگشت باشد یا پالپ دندان دیگر زنده نباشد این درمان قابل انجام نیست و باید عصب کشی (درمان ریشه) انجام شود.
موفقیت درمان پالپ زنده به عواملی مانند سن بیمار، درجه آلودگی و التهاب پالپ و کیفیت ترمیم(پرکردگی) نهایی تاج بستگی دارد. انتخاب مورد مناسب در حصول بهترین نتیجه درمان موثر است . درمان پالپ زنده برای همه دندان ها و همه افراد مناسب نیست.

مراحل درمان پالپ زنده چیست؟

این درمان تحت تزریق بی حسی انجام می شود. ابتدا پوسیدگی های دندان که منشا اصلی آلودگی هستند تحت شرایط ایزوله برداشته می شوند وبعد از باز شدن شاخک عصبی؛ قسمتی از بافت پالپ که ملتهب است حذف می شود. در این درمان، بسته به میزان التهاب ممکن است قسمتی از پالپ تاجی یا تمام آن حذف می شود.اما معمولا به پالپ ریشه ای نفوذ نمی شود و قسمت عمده پالپ ریشه دست نخورده باقی می ماند. حفظ پالپ ریشه در دندان های کودکان و نوجوانان کمک می کند که ریشه به تکامل طبیعی خود ادامه دهد. به همین دلیل ممکن است گاهی برای توضیح این درمان از اصطلاحاتی مانند “عصب کشی در حد تاج ” یا “درمان عصب زنده” هم استفاده شود.

در قدم بعدی حفره دندان شست و شو و ضد عفونی می شود و بعد انواعی از مواد زیست فعال و زیست سازگار روی پالپ زنده باقیمانده در دندان قرار داده می شود. هدف این است که این مواد زیست فعال با تحریک ترشح فاکتورهای رشدی به محافظت و ادامه ی حیات بافت پالپ باقیمانده کمک کنند.

بعد از اتمام درمان در حفره دندان پانسمان(پرکردگی موقت) قرار می گیرد و سپس در سریع ترین زمان ممکن در یک جلسه جداگانه تاج دندان به صورت دائمی پرمی شود. همینطور ممکن است پرکردگی دائم تاج همزمان و در همان جلسه انجام شود.
فلسفه اصلی پشت این نوع از درمان این است که بافت پالپ به خصوص در افراد بسیار جوان دارای ظرفیت ترمیمی بالایی است و اگر پوسیدگی ها که منبع آلودگی هستند به طور کامل و در شرایط درست حذف شوند می توان این شانس را به دندان داد که بدون نفوذ کامل به درون ریشه و انجام درمان ریشه (عصب کشی)، به حیات خود ادامه دهد.

همچنین بخوانید: آیا عصب کشی دندان جلو عوارض دارد؟

مراقبت های بعد از درمان پالپ زنده چیست؟

ممکن است بعد از درمان درد خفیف یا حساسیت به سرما و گرما به خصوص در 24 ساعت اول وجود داشته باشد اما در صورت بروز درد شدید در روزهای بعد از درمان پالپ زنده با دندانپزشک تماس بگیرید چون می تواند نشان دهنده ی التهاب برگشت ناپذیر و نیاز به عصب کشی (درمان ریشه) باشد.
بعد از درمان نباید به دندان فشار آورد. اگر برای دندان پانسمان (پرکردگی موقت) انجام شده است بهتر است در سریع ترین زمان ممکن برای قرار دهی پرکردگی دائم تاجی اقدام شود. تاخیر در پرکردن تاج سبب شکست درمان می شود.
بعد از اتمام درمان پالپ زنده، همکاری بیمار( یا والدین بیمار) برای معاینات دوره ای بعدی اهمیت دارد. در این معاینات غیر از ارزیابی بالینی جهت بررسی سلامت دندان و لثه اطراف آن عکس(رادیوگرافی) دندان تجویز می شود تا وضعیت ادامه تکامل ریشه و بلوغ آن بررسی شود. همینطور بافت های اطراف ریشه از لحاظ عدم وجود التهاب و ضایعه ارزیابی می شوند. معمولا به والدین بیمار توصیه می شود که برای پی گیری روند موفقیت درمان 3 ماه، 6 ماه و همینطور 1 سال بعد مراجعه کنند. اگر چه این زمان بندی به تشخیص دندانپزشک و با توجه به شرایط خاص دندان و بیمار ممکن است تغییر کند. در معاینات دوره ای دندان نباید دردناک باشد، بافت های اطراف باید سالم و بدون ورم باشد و همینطور در عکس (رادیوگرافی) دندان در اطراف ریشه دندان التهاب دیده نشود.

اگر درمان پالپ زنده شکست بخورد چه اتفاقی می افتد؟

بروز علائمی مانند درد شدید، ورم، حضور برجستگی چرکی می توانند نشانه ی شکست این درمان باشند. در صورت عدم موفقیت درمان پالپ زنده، باید دندان درمان ریشه (عصب کشی) شود.

نوشته شده توسط دکتر ثنا جباری(متخصص درمان ریشه)

سوالات متداول درمان پالپ زنده دندان چیست؟