کیست دندان چیست؟

کیست دندان به زائده ای گفته می شود که در قسمت هایی مانند نوک ریشه دندان خراب شده ایجاد می شود. درون کیست دندان با موادی نرم و مایع پر شده است.

این انواع از کیست، در ابتدا عفونی نیستند؛ اما اگر به موقع درمان نشوند ممکن است دچار عفونت و درد و التهاب شوند. جالب است بدانید که در کیست های دندان، در ابتدای زمان تشکیل شدن هیچگونه علائمی ندارند ولی با گذشت زمان ریشه دندان را به طور کامل از بین می برند و شاید به درمان ریشه دندان احتیاج پیدا کنید.

در اثر عفونت فضای داخلی کانال ریشه، استخوان اطراف ریشه دندان به مرور زمان از بین می رود و سبب ایجاد نمایی به شکل یک هاله سیاه رنگ در اطراف ریشه دندان می شود که به آن “ضایعه انتهای ریشه دندان” گفته می شود.

بسیاری از همکاران دندانپزشک هنگام مشاهده ضایعه اطراف ریشه در رادیوگرافی(عکس) دندان، برای توضیح به بیمار از کلمه “کیست” استفاده می کنند. در ادامه و در سراسر این مطلب فرض بر این می شود که منظور از واژه کیست در ذهن خواننده همان ضایعه عفونی انتهای ریشه دندان است که در رادیوگرافی(عکس) دندان دیده می شود.

اگرچه لازم به توضیح است که چنین استفاده کلی از واژه کیست دندان در مواجهه با هرگونه ضایعه انتهای ریشه دندان از لحاظ علمی درست نیست. به طور دقیق تر در حدود 20 در صد موارد التهاب و عفونت شدیدی که اطراف ریشه دندان مشاهده می شود به کیست انتهای ریشه دندان تبدیل می شود و هر ضایعه ای که اطراف ریشه دندان مشاهده می شود کیست نیست.

از منظر علمی کیست دندان به یک حفره بسته گفته می شود که نزدیک دندان یا در نوک ریشه دندان تشکیل شده و با هوا یا مایعات پر شده است و از لحاظ بافت شناسی پوششی از جنس اپی تلیوم دارد. پس تنها زمانی استفاده از کلمه کیست و تشخیص قطعی کیست دندان، توجیه علمی دارد که بافت عفونی اطراف ریشه با جراحی نمونه برداری شده و تشخیص آزمایشگاه آسیب شناسی (پاتولوژی) کیست باشد.

علت کیست دندان چیست؟

کیست دندان در بسیاری از موارد در اطراف ریشه دندانی ایجاد می شود که به دلیل پوسیدگی، التهاب و یا ضربه شدید بافت پالپ که محتوی رگ های خونی و اعصاب است، عفونی شده و به مرور زمان حیات خود را از دست داده است. در اصطلاح عامیانه گفته می شود که در این حالت عصب دندان مرده است.

البته گاهی نیز ممکن است کیستی در ناحیه دندان ها و فک وجود داشته باشد که اصلا مرتبط با یک دندان عفونی نباشد و تشخیص نوع آن از طریق معاینات بالینی و رادیوگرافی (عکس دندان) و تست های لازم و در صورت نیاز نمونه برداری انجام می شود. در این مقاله به این نوع از کیست ها نمی پردازیم.

علائم کیست دندان چیست؟

ممکن است برای مدت های طولانی یک ضایعه (یا در اصطلاح کیست) در اطراف ریشه دندان وجود داشته باشد اما دندان هیچ علامتی نداشته باشد. این حالت نشان دهنده یک عفونت مزمن و بدون علامت است که معمولا در معاینات دوره ای و به صورت اتفاقی در عکس (رادیوگرافی) دندان دیده می شود.

همین طور ممکن است دندانی که در انتهای ریشه آن کیست وجود دارد، دردناک شود. این درد ممکن است به صورت یک درد شدید و طولانی یا درد در حین جویدن و فشار بروز پیدا کند. همین طورکیست دندان ممکن است باعث بروز یک برجستگی چرکی کوچک موضعی یا ورم شدید در صورت شود.

درمان کیست دندان چیست؟

در مورد کیست هایی که منشا آن ها عفونت ریشه دندان است درمان اولیه و ضروری همیشه عصب کشی دندان است تا از این طریق فضای داخلی کانال ریشه ضدعفونی شود. با حذف منبع عفونت که باکتری های کانال ریشه است، ضایعه انتهای ریشه دندان به مرور زمان و از طریق ساخت مجدد استخوان جمع شده و کوچک می شود. خوشبختانه در اکثر موارد کیست دندان تنها با عصب کشی مناسب برطرف می شود.

بعد از عصب کشی (درمان ریشه) نیاز به پی گیری شرایط دندان در ماه های آینده وجود دارد: اگر سایز ضایعه ای که قبل از درمان در عکس (رادیوگرافی) اطراف ریشه دندان دیده می شودعکس دیده می شود بعد از 6 ماه تا یکسال هیچ تغییری نکند یا بزرگ تر شود ممکن است تصمیم به انجام جراحی انتهای ریشه دندان گرفته شود. در این جراحی یک برش در لثه و روی ریشه دندان ایجاد می شود و ضایعه عفونی به صورت مستقیم کورتاژ و خارج می شود.

تنها در موارد نادر ممکن است با جراحی انتهای ریشه نیز مشکل بیمار برطرف نشود که در این حالت راه حل نهایی کشیدن دندان و قرار دهی ایمپلنت است. قبلا در این مطلب در مورد انتخاب بین “عصب کشی یا ایمپلنت“ به طور کامل توضیح داده شده است.

قرص کیست دندان چیست؟

هیچ دارو و آنتی بیوتیک (یا در اصطلاح عامیانه چرک خشک کن) وجود ندارد که بتواند کیست دندان را درمان کند. درمان فقط از طریق اقدامات دندانپزشکی یعنی عصب کشی و در صورت نیاز جراحی انتهای ریشه ممکن است اما احتمال دارد با توجه به علائم بیمار از آنتی بیوتیک به عنوان یک اقدام جانبی و کمکی در کنار درمان استفاده شود.
در صورتی که کیست دندان سبب ورم وسیع و گسترده در صورت نشده باشد معمولا نیازی به مصرف آنتی بیوتیک (چرک خشک کن) قبل از جلسه درمان عصب کشی نیست.

درمان خانگی کیست دندان چیست؟

درمان های خانگی برای کیست دندان موثر نیستند و متاسفانه باورهای غلط و غیرعلمی ممکن است در قالب مقالاتی در اینترنت هم مشاهده شود. اگر کیست دندان سبب بروز علائمی مانند ورم شده باشد استفاده از کمپرس سرد در خانه می توانند تسکین دهنده باشد. همین طور در صورتی که فرد به صورت موقتی به درمان دندانپزشکی دسترسی نداشته باشد استفاده از آنتی بیوتیک می تواند در کاهش ورم کمک کننده باشد.

آیا کیست دندان خطرناک است؟

بسیاری از بیماران با شنیدن واژه کیست از زبان دندانپزشک نگران می شوند و شاید دلیل این که بعضی از دندانپزشکان از این واژه (که در بسیاری از موارد از لحاظ علمی به دلایلی که در ابتدای این مطلب گفته شده صحیح نیست) استفاده می کنند این باشد که بیمار روند درمان خود را جدی بگیرد.

کیست دندانی که منشا عفونی دارد موارد تهدید کننده حیات نبوده و به هیچ عنوان بدخیم نیست. در اکثر مواقع فقط با عصب کشی  و در صورت نیاز با جراحی انتهای ریشه برطرف می شود.

البته باید در نظر گرفت که حتی اگر فعلا هیچ علامت بیرونی مانند درد و ورم وجود ندارد، اقدام برای انجام درمان دندانپزشکی ضرورت دارد. چرا که اگر درمان نشود به مرور زمان استخوان بیش تری در اطراف ریشه دندان از بین می رود. همین طور به تعویق انداختن طولانی مدت درمان سبب می شود که دندانی که در حال حاضر شانس ماندگاری دارد با پیشرفت عفونت در آینده کشیدنی شود.

آیا کیست دندان باعث سرطان می شود؟

کیست دندانی به مفهومی که در این مقاله راجع به آن صحبت شد و منشا آن یک دندان عفونی است، بدخیم نبوده و هیچ ارتباطی با سرطان ندارد. به غیر از آن انواع متفاوتی از کیست ها در ناحیه دندان ها و فک و صورت وجود دارد که منشا آن ها یک دندان پوسیده یا عفونی نیست، اما اکثرآن ها نیز خوش خیم هستند و به ندرت ممکن است تبدیل به بافت بدخیم و سرطانی شوند.

کیست دندان چه فرقی با آبسه دندان دارد؟

کیست دندان در زبان عامیانه معمولا اشاره به وضعیتی دارد که در نمای عکس(رادیوگرافی) دندان به صورت یک هاله ی سیاه رنگ در اطراف ریشه دندان دیده می شود. تحلیل و از دست رفتن استخوان در اثر عفونت ریشه دندان، سبب ایجاد چنین نمایی می شود .در حالی که از اصطلاح آبسه دندان بیش تر برای اشاره به مجموعه ای از علائم خارجی بیمار استفاده می شود که در اثر تجمع چرک ایجاد شده و به صورت ورم و برجستگی موضعی یا ورم صورتی بروز پیدا کرده باشد.

در واقع به طور ساده می توان گفت که حضور کیست دندان در انتهای ریشه گاهی می تواند سبب بروز علائم آبسه دندان شوداما گاهی نیز ممکن است کیست دندان بدون علامت هم باشد.

کیست دندان یک تودهی مایع درون یک کیسه است که در اطراف ریشه دندان شکل میگیرد. این کیست میتواند بدون علامت باشد یا باعث درد و تورم شود. کیست دندان معمولاً در اثر عفونت، تروما یا مشکلات مادرزادی ایجاد میشود.

آبسه دندان یک عفونت موضعی در لثه یا بافتهای اطراف دندان است. آبسه معمولاً به دنبال پوسیدگی پیشرفته یا بیماری لثه به وجود میآید و باعث درد، تورم و قرمزی میشود. درمان آبسه دندان معمولاً شامل درناژ و درمان عفونت است.

کیست دندان عصب کشی شده

وقتی تاج دندانی که قبلا عصب کشی شده است مجددا پوسیده شود یا مشکلاتی در عصب کشی قبلی از لحاظ شست و شو ضدعفونی کانال ریشه وجود داشته باشد ممکن است ریشه دندان عصب کشی شده مجددا عفونی شود و سبب از دست رفتن استخوان در اطراف ریشه دندان بشود.

در این حالت نیز در عکس کیست دندان ضایعه ای در انتهای ریشه دندان مشاهده می شود که برای اشاره به آن از اصطلاح کیست استفاده می شود.در این حالت نیاز است که برای این دندان عصب کشی مجدد دندان انجام شود.

کیست دندان روکش شده

فارغ از شرایط فعلی تاج دندان، دلیل اصلی حضور وضعیتی که در اصطلاح به آن کیست دندان گفته می شود حضور التهاب و عفونت در کانال ریشه دندان است. ممکن است تاج دندان در حال حاضر به شدت پوسیده باشد یا در گذشته پرشده باشد یا برای مدت های طولانی زیر روکش بوده باشد. در هر صورت درمان در این حالت نیز اولین گزینه درمانی انجام عصب کشی است.

در بسیاری از موارد پیشنهاد می شود که روکش قبلی خارج شود، عصب کشی انجام شده و روکش جدیدی با تطابق بهتر ساخته شود.

کلام آخر

کیست دندان یک وضعیت شایع در ناحیه دهان و دندان است که باید جدی گرفته شود. این تودهی مایع درون کیسه ممکن است در اثر عفونت، تروما یا مشکلات مادرزادی ایجاد شود و در صورت عدم درمان، می تواند مشکلات جددی تری را ایجاد کند. کیست دندان اگرچه ممکن است بدون علامت باشد، اما معمولاً با درد، تورم و قرمزی در ناحیه اطراف دندان همراه است.

دکتر ثنا جباری

نوشته شده توسط دکتر ثنا جباری(متخصص درمان ریشه)

سوالات متداول

آیا کیست دندان خطرناک است؟

بله، کیست دندان در صورت عدم درمان میتواند خطرناک باشد. عدم درمان کیست دندان میتواند منجر به عفونت، تخریب استخوان، و حتی گسترش به سایر نواحی شود.

آیا کیست دندان باعث سرطان می شود؟

خیر، کیست دندان به خودی خود باعث سرطان نمیشود. اگرچه برخی کیست های دندانی ممکن است پیش زمینه ایجاد برخی سرطان های دهانی باشند، اما این ارتباط مستقیم و قطعی نیست.