آبسه دندان چیست؟

آبسه دندان یک موضوع جدی در بهداشت دهان و دندان‌هاست که می‌تواند منجر به مشکلات جدی دهانی و حتی ایجاد عوارض در سایر اعضای بدن شود. وقتی که باقیمانده‌های غذا، باکتری‌ها و اسیدهای موجود در دهان با هم ترکیب شده و روی سطح دندان‌ها رویش می‌کنند، ابسه دندان به وجود می‌آید. این مواد سپس به صورت یک لایه نرم و لزج بر روی سطح دندان تشکیل می‌دهند که باعث تخریب اسنان و التهاب لثه می‌شود. برای جلوگیری از ایجاد آبسه دندان، مراقبت‌های دندانی منظم از جمله مسواک زدن، استفاده از نخ دندانی و مراجعه به دندانپزشک برای تمیز کردن دندان‌ها و ارزیابی‌های دوره‌ای ضروری است.

همان طور که در تصویر زیر مشخص است ریشه قسمتی از دندان است که درون استخوان فک قرار می گیرد( و به همین دلیل در حالت عادی قابل مشاهده نیست). روی استخوان فک را لثه می پوشاند. آبسه دندانی ممکن است مزمن و بدون درد باشد یا حاد و همراه با درد شدید به خصوص در حین جویدن و فشار باشد. تورم ناشی از آبسه ممکن است موضعی و محدود به یک دندان باشد یا آنقدر وسیع شود که به صورت هم گسترش یابد.

راهنمای جامع انواع آبسه دندان

1. آبسه دندان تازه: این نوع آبسه دندان اغلب باعث تورم، درد و خونریزی لثه می‌شود. اگرچه معمولاً به سادگی با مراقبت‌های خانگی قابل درمان است، اما اگر درمان مناسب انجام نشود، ممکن است به آبسه دندان مزمن تبدیل شود.
2. آبسه دندان مزمن: این نوع آبسه دندان ممکن است به طور مداوم در دهان شما وجود داشته باشد و نشان از عفونت لثه و تخریب بافت دهانی داشته باشد. درمان آن ممکن است نیاز به روش‌های پیشرفته‌تری داشته باشد.
3. آبسه دندان ناشی از عفونت پیشرونده: در برخی موارد، آبسه دندان ناشی از عفونت‌های پیشرونده مانند عفونت‌های ریشه دندان یا عفونت‌های لثه می‌باشد که به عنوان یک مشکل جدی درمان می‌شود.
4. آبسه دندان ناشی از ترسیم دندان: برخی از موارد آبسه دندان ناشی از ترسیم دندان، تعریق زیاد یا عوامل استرس زا ممکن است، که درمان آن نیاز به مشاوره روان‌شناختی و روش‌های کنترل استرس دارد.

آبسه دندان عصب کشی شده

اگر پوسیدگی در تاج دندان به اندازه‌ای شدید باشد که نمی‌توان آن را با روکش بازسازی کرد، دندان باید خارج شود. اما در موارد بسیاری، دندان قابل نگهداری است و لازم است که عمل عصب‌کشی دندان (درمان ریشه) انجام شود. در این روش، با حذف پوسیدگی‌های تاج و تمرکز بر پاکسازی و شستشوی کانال ریشه، منبع اصلی عفونت یعنی باکتری‌های موجود در کانال ریشه حذف می‌شوند. با از بین بردن منشأ عفونت، التهاب در فضای اطراف ریشه کاهش می‌یابد، فشار و تراکم در بافت‌های اطراف ریشه کاهش می‌یابد و در نتیجه با کمک سیستم ایمنی بدن، عفونت درمان می‌شود.

علت آبسه دندانی که در گذشته عصب کشی شده چیست؟

اگر تاج دندانی که قبلا عصب کشی شده مجددا پوسیده شود، فضای داخلی کانال ریشه مجددا آلوده و ملتهب می شود. همین طور اگر مشکلاتی در عصب کشی قبلی دندان وجود داشته باشد، کانال ریشه دندان ممکن است دوباره ملتهب و عفونی شود. این التهاب و عفونت می تواند به اطراف ریشه دندان گسترده شده و سبب بروز آبسه دندان شود. در این حالت برای این دندان باید درمان مجدد ریشه دندان انجام شود.

گاهی ممکن است در روزهای بعد از عصب کشی (درمان ریشه)، لثه اطراف دندان و حتی بافت های صورت ورم کند. این حالت اگرچه شایع نیست اما ممکن است. در بسیاری از موارد بروز این ورم تنها یک عارضه بعد از درمان به علت تحریک بافت های اطراف ریشه در حین درمان بوده و به هیچ عنوان نشانه عفونت نیست و ممکن است هیچ ارتباطی به کیفیت درمان یا موفقیت آن در آینده نداشته باشد. در اکثر موارد این ورم با صبر و ظرف چند روز بهبود می یابد.

علت آبسه دندان چیست؟

علت آبسه دندان معمولاً ارتباط مستقیمی با تجمع باکتری‌ها و ترکیبات دیگر در دهان دارد. وقتی باقیمانده‌های غذا، باکتری‌ها و اسیدهای موجود در دهان با یکدیگر ترکیب می‌شوند، یک لایه لزج و نرم بر روی سطح دندان‌ها تشکیل می‌شود که به عنوان پلاک شناخته می‌شود. اگر پلاک به مدت زمان طولانی بر روی دندان‌ها باقی بماند، به ترکیبی سختتر و متراکم‌تر که به عنوان سنگ‌های رسوب شناخته می‌شوند، تبدیل می‌شود. این سنگ‌های رسوبی، که به طور رایج با نام سنگ‌های رسوب دندانی یا ترتار شناخته می‌شوند، می‌توانند به لثه و دهان آسیب برسانند و آبسه دندان را ایجاد کنند. علاوه بر این، عوامل دیگری مانند عفونت‌های لثه، پوسیدگی دندان، تراکم دندانی نامناسب، استفاده از تنباکو و مصرف مواد غذایی با قند و نشاسته نیز می‌توانند به آبسه دندان مرتبط باشند.

روش درمان آبسه دندان چیست؟

درمان آبسه دندان بستگی به شدت و علت آبسه دارد. اگر آبسه ناشی از التهاب لثه باشد، دندانپزشک ممکن است مراقبت‌های تمیزی دهان را تجویز کند و در موارد شدید‌تر، روش‌های درمانی مانند تمیزکاری دندان و پاکسازی عمیق لثه را انجام دهد. در صورتی که آبسه دندان ناشی از عفونت ریشه دندان باشد، عمل عصب‌کشی (درمان ریشه) معمولاً لازم است. این عمل با حذف بافت ریشه آلوده و شستشوی کانال ریشه انجام می‌شود تا باکتری‌ها حذف شوند و عفونت کنترل شود. در موارد شدید، عمل جراحی ریشه (جراحی اندو) ممکن است لازم باشد. همچنین، درمان آبسه دندان ممکن است شامل مصرف داروهای ضد التهاب و ضد درد، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و اقدامات مراقبتی خانگی مانند استفاده از ضدعفونی کننده‌های دهانی و استفاده از کمپرس یخ برای کاهش تورم باشد. در هر صورت، مهمترین مرحله در درمان آبسه دندان، مشاوره و راهنمایی توسط یک دندانپزشک حرفه‌ای است.

آیا آبسه دندان خود به خود درمان می شود؟

آبسه دندان خود به خود درمان نمی شود اما ممکن است به طور موقتی از بین برود. این حالت به معنی برطرف شدن عفونت و بهبودی قطعی نیست بلکه صرفا نشانه های خارجی عفونت موجود در اطراف ریشه از بین رفته اند. درمان آبسه دندان تنها از طریق اقدامات دندانپزشکی ممکن است و هیچ دارویی به تنهایی نمی تواند درمان قطعی انجام دهد.

درمان خانگی آبسه دندان چیست؟

متاسفانه بسیاری از راهکارهای خانگی که در اینترنت برای درمان آبسه دندان تجویز می شوند به هیچ عنوان منشا علمی ندارند. بهتر است در صورت بروز آبسه در سریع ترین زمان ممکن به دندانپزشک مراجعه کنید و در اسرع وقت عصب کشی (درمان ریشه) شما آغاز شود. برای کاهش ورم در خانه استفاده از کمپرس سرد می تواند کمک کننده باشد و مصرف آنتی بیوتیک (چرک خشک کن) نیز بهتر است مطابق با دستور و تجویز دندانپزشک باشد.

چه آنتی بیوتیکی برای آبسه دندان مصرف شود؟

در مورد آبسه دندان فقط در این شرایط آنتی بیوتیک تجویز می شود:
اگر ورم ناشی از آبسه حاد دندان وسیع باشد و به بافت های صورت مانند گونه، اطراف چشم، چانه و زیر چانه و گردن و … گسترده شده باشد یا آبسه حاد دندان موجب تب شدید، ضعف و بی حالی، درگیری غدد لنفاوی یا ناتوانی در میزان باز کردن دهان شده باشد.
البته در این موارد نیز مصرف آنتی بیوتیک فقط یک اقدام جانبی و کمکی بوده و در کنار عصب کشی(درمان ریشه) به درمان قطعی عفونت دندان کمک می کند. هنگامی که شرایط ذکر شده وجود نداشته باشد مصرف آنتی بیوتیک نه تنها ضروری نیست بلکه بی تاثیر است.
شایع ترین آنتی بیوتیک هایی که برای آبسه دندان تجویز می شود آموکسی سیلین و مترونیدازول هستند. در صورتی که ورم ناشی از آبسه پیشرونده باشد و سرعت گسترش آن زیاد باشد بهتر است آنتی بیوتیک تزریقی تجویز شود چون سرعت تاثیر آن بیش تر است. به طور معول در این شرایط آمپول پنی سیلین تجویز می شود. اما اگر کسی به پنی سیلین حساسیت داشته باشد می توان از آمپول کلیندامایسین استفاده کرد.

آبسه مزمن دندان چیست؟

آبسه مزمن دندان به حالتی گفته می شود که معمولا دندان دردناک نیست اما در لثه اطراف دندان خروح چرک به صورت موضعی وجود دارد. در این حالت ممکن است یک برجستگی یا تورم کوچک شبیه یک جوش کوچک در لثه مجاور دندان دیده شود.در صورت بروز آبسه مزمن که منشا آن عفونت ریشه دندان تشخیص داده شود، نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست و و تنها نیاز به عصب کشی (درمان ریشه) وجود دارد.

داروی مناسب برای تسکین آبسه دندان دردناک چیست؟

در صورتی که آبسه دندان دردناک است می توانید از مسکن ژلوفن استفاده کنید. در صورتی که درد شدید است، مصرف ترکیبی ژلوفن همراه با استامینوفن کدیین موثرتر است. همین طور ترکیب ایبوپروفن و استامینوفن و کافئین که در داروخانه ها تحت عناوینی مانند نوافن به فروش می رسد هم موثر است.
در صورتی که به علت بیماری های زمینه ای مانند آسم یا مشکلات گوارشی یا هر گونه ممانعت دارویی، قادر به مصرف ژلوفن(ایبوپروفن) نیستید می توانید از استامینوفن ساده استفاده کنید. همین طور برای تجویز مسکن های تزریقی بهتر است به دندانپزشک مراجعه کنید

آیا می توان عصب کشی را در حضور آبسه دندان انجام داد؟

بسیاری به اشتباه تصور می کنند که وقتی دندان دارای علائم حاد آبسه است نمی توان عصب کشی (درمان ریشه) را آغاز کرد. در حالی که انجام عصب کشی (درمان ریشه) به درناژ(خروج چرک)، کاهش فشار در بافت های اطراف ریشه و فروکش کردن علائم آبسه کمک می کند و بهبودی را تسریع می کند. این تصور کاملا اشتباهی است که باید ابتدا با مصرف چرک خشک کن(آنتی بیوتیک) علائم را به طور کاما تسکین داد و سپس عصب کشی (درمان ریشه) آغاز شود.
مگر این که شدت ورم ناشی از آبسه حاد به حدی زیاد باشد که به علت ایجاد مشکل در بلع، تنفس یا دید نیاز به بستری شدن فوری در بیمارستان برای درناژ(تخلیه چرک) و تجویز آنتی بیوتیک وریدی باشد. به علاوه در این شرایط اورژانسی خیلی از بیماران دارای محدودیت در باز کردن دهان نیز هستند .در نتیجه در موارد این چنینی ابتدا درناژ (تخلیه چرک) آبسه انجام شده و به کمک آنتی بیوتیک علائم تخفیف داده می شود و پس از بهبودی نسبی در اولین فرصت ممکن عصب کشی (درمان ریشه) آغاز می شود.

خطرات آبسه دندان چیست؟

اگر آبسه حاد دندان درمان نشود و ورم به فضاهای صورتی گسترش یابد می تواند با ایجاد مشکل در تنفس، بلع و حتی دید خطرناک و تهدید کننده حیات باشد.
لازم به ذکر است که حتی اگر بیمار سابقه ای از آبسه در گذشته داشته که بدون درمان دندانپزشکی و تنها با مصرف آنتی بیوتیک بهبود یافته است منشا عفونت، یعنی آلودگی در فضای داخلی کانال ریشه دندان کماکان در جای خود باقیست و نه تنها در آینده احتمال عود مجددعلائم وجود دارد بلکه عفونت به مرور زمان پیشرفت کرده وسیع تر می شود و سبب می شود استخوان بیش تری در اطراف ریشه دندان از دست برود. در این حالت به تعویق انداختن انجام عصب کشی (درمان ریشه) ممکن است سبب شود دندانی که در حال حاضر قابل درمان و نگهداری است، در آینده کشیدنی شود. استخوانی که در نتیجه عفونت ریشه دندان از بین می رود، به صورت یک هاله سیاه در اطراف ریشه دندان در رادیوگرافی (عکس) دندان دیده می شود.

 آبسه دندان کودکان

آبسه دندان در کودکان نیز یک مشکل شایع است که ممکن است به علت عوامل مختلفی ایجاد شود. عواملی مانند ناهنجاری‌های در تراکم دندان‌ها، بروز پوسیدگی‌ها، عفونت‌های لثه و یا حتی استفاده از شیوه‌های بهداشت دهان نادرست می‌تواند منجر به آبسه دندان در کودکان شود. زمانی که یک کودک آبسه دندان دارد، ممکن است احساس درد، تورم و حساسیت در منطقه دهانی را تجربه کند که می‌تواند به ایجاد ناراحتی و عدم راحتی برای آنها منجر شود. برای درمان آبسه دندان در کودکان، مشاوره با یک دندانپزشک کودکانه بسیار اهمیت دارد. این دندانپزشک می‌تواند علت آبسه را تشخیص داده و روش‌های درمانی مناسب اعمال کند، از جمله تمیزکاری دهان، داروهای ضد التهاب و ضد درد، و در موارد شدید‌تر، عمل درمان ریشه یا مراجعه به یک جراح دندان‌پزشکی متخصص. همچنین، آموزش به کودکان در مورد بهداشت دهان و استفاده صحیح از مسواک و نخ دندانی نیز برای پیشگیری از ایجاد مشکلات دندانی مهم است.

نوشته شده توسط دکتر ثنا جباری(متخصص درمان ریشه)

دکتر ثنا جباری

آیا آبسه دندان خود به تنهایی بهبود می‌یابد؟

در بسیاری از موارد، آبسه دندان به تنهایی بهبود نمی‌یابد و نیاز به مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص دقیق و درمان لازم است.

آیا آبسه دندان می‌تواند به عفونت دیگری انجامیده شود؟

بله، اگر آبسه دندان به مدت طولانی نادیده گرفته شود، می‌تواند به عفونت دیگری منجر شود و مشکلات جدی‌تری را ایجاد کند.